ارکان اصلی تربیت فرزند

ما برای رسیدن به یک تربیت متعادل و مطلوب باید با در نظر گرفتن اقتضائات امروز جامعه، برخی ارکان تربیتی را کنار هم قرار دهیم. به بیانی دیگر، تربیت مطلوب به همکاری مناسب بین ارکان تربیتی نیاز دارد.
ارکان اصلی تربیت فرزند در جامعه‌ی امروز، عبارت است از خانواده، مدرسه، مسجد.

خانواده

اولین رکن برای تربیت و رسیدن انسان به سعادت یا شقاوت، طبق تجربه‌ی بشر و تصریح آیات و روایات، خانواده است. وجود مادی و معنوی انسان در خانواده شکل می‌گیرد؛ لذا خانواده باید نقطه‌ی آغاز فرآیند تربیت را در درون خود ببیند.

فرآیند تربیت، در خانواده و قبل از تولد فرزند شروع می‌شود. در حقیقت پدر و مادر باید پیش از فرزندآوری، از لحاظ فکری، اعتقادی، معنوی و حتی جسمانی، آماده شوند و به تربیت خود بپردازند. بعد از تولد فرزند، گام‌های تربیتی، صریح‌تر و روشن‌تر می‌گردد.
بنا بر این مهم‌ترین رکن تربیت، خانواده است و فرآیند تربیتی، در این نهاد آغاز می‌شود. یکی از کارهایی که خانواده باید در این فرآیند انجام دهد، آماده‌سازی فرزندان برای ورود به مرحله‌ی تربیتی بعدی، یعنی مدرسه، است.

مدرسه

امروزه مدرسه نقش مهم و قابل توجهی در فرآیند رشد و توانمندسازی فرزندان ما ایفا می‌کند. آنها ساعات بسیار مهم و طولانی از بهترین سال‌های زندگی خود را در مدرسه سپری می‌کنند. بنا بر این لازم است ما به عنوان پدر و مادر، فرزندان را برای ادامه دادن مسیر رشد و تربیت در مدرسه، یاری کنیم. برای این منظور باید مقدمات فکری، عاطفی و مهارتی فرزندان برای ورود به مدرسه را در خانواده فراهم سازیم.
البته باید توجه داشت که سپردن فرزند به مدرسه، به معنی واگذاری تربیت او به مدرسه نیست. همواره متولی اصلی تربیت، خانواده است. در دوران مدرسه هم خانواده باید مراقب مدرسه و فرزندان باشد. شناسایی، ارزیابی و انتخاب یک مدرسه‌ی خوب، از جمله‌ی این مراقبت‌هاست.

بعد از ورود کودک به مدرسه نیز باید همراهی خانواده با فرزند ادامه پیدا کند. به عنوان مثال، لازم است فعالیت‌های مدرسه، توسط خانواده تکمیل شده و خلأهای آن پوشش داده شود.
ممکن است یک مدرسه‌ی خوب، در صورت عدم همراهی خانواده، آسیب‌رسان باشد. هم‌سو نبودن خانواده و مدرسه می‌تواند دانش‌آموزان را دچار پراکندگی و به هم‌ریختگی ذهنی و روحی کند.
بهترین مدرسه نیز بدون خانواده، نهاد اثرگذار مطلوب و موفقی نخواهد بود. با این حال، این خانواده است که باید مدرسه را به عنوان یک همراه در فرآیند تربیت، به خدمت گیرد.

از سوی دیگر، خانواده باید به موازات مدرسه، از نهادهای مؤثر دیگر نیز برای تربیت فرزند خود استفاده کند.

مسجد

فرزندان ما نیازهایی دارند که تمام آنها در خانواده یا مدرسه پاسخ نمی‌گیرند. برای تربیت انسان‌هایی عالم، متخصص، اثرگذار و مهذب، خانواده و مدرسه به تنهایی کافی نیستند.
اگر می‌خواهیم فرزندانی خوب در خانواده، دانش‌آموزانی خوب در مدرسه و انسان‌هایی خوب در جامعه داشته باشیم، باید آنها را در فضای دینی تربیت کنیم. برای تربیت در فضای دینی نیازمند رکن سوم تربیت، یعنی مسجد، هستیم.

منظور از مسجد، یک نمازخانه‌ی ساده نیست. بلکه مطابق قرآن و روایات، نقطه‌ی تمرکز و محور مختصات در جامعه‌ی اسلامی مد نظر است.
انسان مسلمان باید بسیاری از نیازهای فکری، روحی، عاطفی و حتی مهارتی خود را از مسجد به دست آورد. متأسفانه در دوران معاصر، مسجد به شکل‌های مختلف مورد غفلت قرار گرفته و بسیاری از کارکردهای آن، به نادرستی به مجموعه‌های دیگری سپرده شده است. در حالی که آنها نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای مسجد باشند.

مسجد به عنوان یک نهاد دینی، جایگاه مهم و مؤثری در تربیت انسان و شکل‌گیری یک زندگی سعادتمندانه دارد. عدم توجه به این رکن و خلأ آن، قطعا آسیب‌های تربیتی ایجاد می‌کند.

خانواده: مسئول مدیریت ارتباط بین ارکان اصلی تربیت

همان طور که گفته شد مهم‌ترین رکن تربیت و متولی اصلی آن، خانواده است. خانواده باید برای حرکت به سمت تعالی، طراحی و برنامه‌ریزی کند و در مسیر این حرکت، به هیچ عنوان نباید نقش خود را به نهادهای دیگر واگذار نماید.
لذا مدیریت ارتباط بین ارکان تربیت نیز باید بر عهده‌ی خانواده باشد.

در فرآیند تربیت، مدرسه، مسجد و سایر نهادهای اثرگذار تربیتی، باید همراه، هم‌سو و در خدمت خانواده قرار گیرند. البته لازم است در تمامی مراحل، به همراهی متقابل و فعال خانواده نیز توجه شود.

مدیریت صحیح ارتباط بین ارکان اصلی تربیت، می‌تواند تعامل و همکاری مطلوب و مناسبی را بین آنها شکل دهد و منجر به تربیت متعادل و مطلوب گردد.

برگرفته از سخنان آقای دکتر صحرائی